Chyba każdy rodzic doświadczył w życiu sytuacji, w której nie mógł sobie poradzić z trudnym zachowaniem i emocjami swojego dziecka (wybuchy złości, wymuszanie płaczem, upieranie się przy swoim za wszelką cenę, potok słów czy ogromny lęk i wycofanie). Szczególnie trudną sytuacją jest fakt, jeżeli wydarza się to w miejscu publicznym, gdzie widzimy osądzające spojrzenia i słyszymy komentarze, które dodatkowo nie ułatwiają zadania opanowania rozemocjonowanego dziecka. Trudno nam wtedy opanować nawet własne emocje, nie mówiąc już o emocjach i zachowaniu naszego dziecka.

Trudne zachowanie u dzieci może wywoływać w rodzicach bezradność, wstyd, poczucie braku kontroli nad sytuacją, poczucie braku kompetencji. Często taka sytuacja budzi w nas złość zarówno na siebie, jak i na dziecko, co z kolei może prowadzić do gwałtownych reakcji, których później żałujemy.

JAK PRZERWAĆ TRUDNE ZACHOWANIE DZIECKA?

Aby zmienić zachowanie naszego dziecka, które nie jest przez nas akceptowane należy je najpierw dokładnie przeanalizować starając się zrozumieć jego przyczynę, podłoże i sens. Jeżeli np. dziecko w wyniku zachowania trudnego uzyska to, czego chce np. zabawkę lub uwagę rodzica – będzie skłonny do powtarzania tych zachowań (jest to nauka nieświadoma, niewynikająca ze ,,złej woli‘’ dziecka).

DLACZEGO DZIECI ŹLE SIĘ ZACHOWUJĄ?

• bo po prostu NIE WIEDZĄ, jak się zachować dobrze,
• bo muszą się NAUCZYĆ właściwego zachowania,
• bo chcą zwrócić naszą UWAGĘ,
• bo nie mają potrzeby, NIE WIDZĄ CELU w zrobieniu czegoś, o co je prosimy,
• bo NIE POTRAFIĄ inaczej,
• bo DOŚWIADCZAJĄ CHAOSU, zmienności, braku poczucia bezpieczeństwa w swoim otoczeniu,
• bo mają NIEZASPOKOJONĄ JAKĄŚ POTRZEBĘ np. poczucia bezpieczeństwa,
• bo dostają od rodziców SPRZECZNE KOMUNIKATY, np. Mama się na coś zgadza, a Tata nie.

JAK MÓWIĆ, ŻEBY DZIECI SŁUCHAŁY?

• krótko - nadmiar słów może powodować „wyłączenie się” dziecka,
• konkretnie i jasno - proste słowa, dostosowane do wieku dziecka,
• mówić, co ma zrobić, czego od niego oczekujemy, na co się zgadzamy, a na co nie,
• powtarzać, przypominać daną zasadę zachowania do skutku - metoda zdartej płyty,
• upewnić się, czy dziecko usłyszało i zrozumiało naszą prośbę, polecenie,
• jeśli to możliwe w danej sytuacji – dać dziecku wybór, zamiast odgórnie coś mu narzucać, co może rodzić jego opór (np. „którą bluzkę dziś ubierzesz, zieloną czy niebieską? zamiast : „Masz ubrać dzisiaj zieloną bluzkę!”).

Rodzicu pamiętaj: dziecko bardziej naśladuje to, co robisz, niż to, o czym mówisz!

JAK WZMACNIAĆ POZYTYWNE ZACHOWANIA?

• małe nagrody – niekoniecznie materialne np. wspólna czynność, wyjście, poświęcony czas,
• pochwała za konkretne zachowanie,
• uśmiech,
• regularne przypominanie zasad,
• zauważanie choćby małej poprawy - zauważenie i pochwała za „ciut” lepiej,
• wskazywanie na pozytywne skutki, korzyści dobrego zachowania.

JAK WYGASZAĆ NIEPOŻĄDANE ZACHOWANIE?

• konsekwencje - adekwatne do czynu, wcześniej ustalone z dzieckiem,
• odebranie dziecku przywilejów - to na czym dziecku zależy,
• danie dziecku czasu na wyciszenie emocji,
• odwrócenie uwagi od niepożądanego zachowania,
• wskazanie dziecku na zachowanie alternatywne - porozmawianie o tym, co dziecko mogłoby zrobić inaczej w danej sytuacji, jak inaczej się zachować.

JAK POMÓC DZIECKU RADZIĆ SOBIE ZE ZŁOŚCIĄ?

• wyrazić zgodę na odczuwanie danej emocji, ale dać wyraźny sprzeciw wobec agresywnego zachowania: „masz prawo się złościć, ale nie możesz pluć, kopać, bić innych, niszczyć rzeczy”,
• ustalić z dzieckiem. co może zrobić, gdy czuje złość,
• nauczyć dziecko, co może zrobić z emocjami, jak zamienić emocję na akceptowane zachowanie: „gdy czujesz złość możesz … - narysować swoją złość, użyć gniotka, boksować poduszkę, pobiegać, poskakać, zgnieść zużyte karki papieru, stare gazety w papierowe kule, posłuchać spokojnej muzyki, - policzyć do 10, wyobrazić sobie jakieś miłe miejsce, wziąć kilka głębokich oddechów.

JAK BYĆ KONSEKWENTNYM?

Brak konsekwencji to jedna z najczęstszych pułapek, w jakie wpadamy. Konsekwencja oznacza kierowanie się przyjętymi zasadami i logiką. Jeśli ustalamy jakąś zasadę lub uświadamiamy następstwa jej nieprzestrzegania, musimy postępować  zgodnie z tym, co zostało powiedziane. Gdy rodzice są konsekwentni i postępują zgodnie z tym, co powiedzieli, budują strukturę, do której dzieci dążą i której bardzo potrzebują. Konsekwencja daje dziecku poczucie bezpieczeństwa, przewidywalności i kontroli. Dzieci nie są zmuszone do sprawdzania swoim zachowaniem granic tolerancji i wytrzymałości rodziców.

RODZICU:

• bądź towarzyszem w emocjach swojego dziecka- bądź blisko, ale nie pocieszaj, możesz pomóc dziecku nazwać emocje np. ,,widzę, że się złościsz”. Pozwól mu na ekspresję emocji w bezpiecznych dla niego warunkach,
• rozmawiaj, ale dopiero jak dziecko się uspokoi – gdy dziecko jest w silnych emocjach, nawet najbardziej racjonalne argumenty do niego nie dotrą. Porozmawiaj z nim o sytuacji, gdy już się uspokoi, np. „rozumiem, że się zezłościłeś, ale nie chcę żebyś mnie bił”,
• postaraj się zachować spokój – takie zachowania dziecka są całkiem naturalne, a Twoje opanowanie pomoże mu w odzyskaniu równowagi, bo dostanie od Ciebie sygnał, że wszystko jest w porządku,
• „NIE” dla klapsa – klaps przede wszystkim krzywdzi dziecko, a bardzo często pojawia się, gdy rodzic nie potrafi poradzić sobie z własnymi emocjami.

Pamiętajmy, że dziecko potrzebuje naszej pomocy, aby poradzić sobie z trudną dla niego sytuacją (dla niego samego wybuch złości jest przerażający) i dlatego potrzebuje, aby obok towarzyszył mu opanowany, rozumiejący dorosły, który podsunie mu skuteczne i akceptowalne sposoby wyrażania złości. Przeżywanie przez dziecko nieprzyjemnych emocji w bezpiecznej atmosferze sprawi, że dziecko będzie umiało sobie z nimi poradzić.

Artykuł przygotowała: Luiza Ciesielska, pedagog specjalny